معرفی اتاق فکر

 ساختارهایی با مفهوم اتاق‌فکر و یا کانون‌تفکر و یا اندیشکده در دهه‌‌های اخیر به شدت در حال رشد بوده و در سازمان‌‌های دولتی، خصوصی، و حتی خیریه‌‌ها نقش آفرینی می‌‌کنند. اتاق‌های فکر طیف وسیعی از خدمات و مسئولیت‌‌ها را در سازمان‌‌ها به عهده دارند؛ البته بسته به کارکرد سازمان ممکن است بعضی از این مسئولیت‌‌ها پررنگ‌‌تر باشد. به عنوان مثال در بخش صنعت و تولید، مفهوم نوآوری و خلاقیت اهمیت بیشتری دارد و به همین دلیل عناوینی مانند Research and Development (R&D) و یا مراکز نوآوری و خلاقیت در این حوزه‌‌ها بیشتر دیده‌‌می‌‌شود. تشکیل اتاق فکر و بهره‌برداری از ایده‌های جدید، ابزاری برای حل‌مسئله و توسعه خلاقیت در سازمان‌ها است.

         مدیران در گذشته صرفاً با تکیه بر دانش خود و حلقه محدود مشاوران به اداره امورعمومی سازمان همت می‌گماشتند، اکنون با بهره‌برداری از چنین سازه‌ای می‌توانند به اداره عمومی امور بپردازند. به صورتی که در تصمیم‌گیری خود با بهره‌گیری از تفکر جمعی، ضمن شناسایی فرصت‌ها، تهدیدها ، نقاط قوت و ضعف و خطاپذیری عملکرد خود را به حداقل کاهش دهند. اتاق‌های‌فکر ایده‌های کلی و شکل نگرفته و پیشنهادهای خام را به موارد کاربردی تبدیل می‌کنند. شناسایی ایده‌های مطلوب در جامعه، شناسایی سازمان‌های موثر در عملیاتی کردن ایده‌ها و شناسایی موانع و راهکارها از دیگر اهداف اتاق فکر «راهکارهای عملیاتی شدن ایده‌های خوب در جامعه» است. در اتاق فکر و در طرح مطالعاتی مرتبط با این موضوع به دنبال آن هستیم که به یک ساختار مناسب برای عملیاتی کردن ایده‌ها دست پیدا کنیم.

          نفس توجه به لزوم داشتن اتاق فکر امری مبارک است، چرا که به نقل از معصوم (علیه السلام) آمده است «یک ساعت فکر کردن از هفتاد ساعت عبادت کردن برتر است».  از همین روست که اصل تفکر و تشکیل اتاق فکر قابل ستایش است اما آن چه که باید مورد توجه اساسی قرار بگیرد، الزامات اتاق فکر است که اگر به آن توجه نشود، امری بیهوده صورت گرفته است. اتاق‌فکر باید متشکل از متفکران باشد نه همفکران، اگر روال بر این باشد که برای حل مشکلی، به جای بهره‌مندی از صاحبان فکر، از فکر همفکران استفاده شود نتیجه پیشرفتی حاصل نمی‌گردد.در انتخاب صاحبان فکر به جای این که افراد را مورد نظر داشته باشیم، فکر و اندیشه آنان را مالک قرار دهیم. لازمه فکرکردن و تشکیل اتاق فکر، ضروری دانستن آن جهت بهره‌ بردن از ایده‌های نوین است تا بتوان از این مسیر به حل مسائل پرداخت.

         بررسی برنامه‌ها و سیاست‌های مختلف، شناخت تهدیدها، فرصت‌ها، نقاط قوت و ضعف، انجام مطالعات تطبیقی و بررسی تجربه سایر کشورها و در نهایت بومی سازی تجربیات و ارائه راه‌حل‌های مناسب از مهمترین وظایف اتاق‌های فکر است. اتاق فکر اطلاعات تحقیقاتی بی‌طرفانه و مناسبی را در اختیار سیاست‌گذاران و مدیران قرار می‌دهد. اتاق‌ فکر اطلاعات تحقیقاتی را جمع‌آوری و آنها را به صورت بانک‌های اطلاعاتی دسته‌بندی می‌کند. در این زمینه تبادل اطلاعات با تمامی مراکز تحقیقاتی در داخل و خارج کشور اهمیت فراوان دارد. نتایج حاصل از این تحلیل‌ها، بایستی از طرق مختلف به اطلاع جامعه و دانشمندان و صاحب نظران آن حوزه برسد. نقش چنین اتاق‌هایی از آن نظر اهمیت دارد که می تواند شرایطی فراهم آورد تا سیاست‌گذاران و مدیران تحت تاثیر متفکران، اندیشمندان و متخصصان باشد و نه اینکه متفکران تحت تاثیر مدیران قرار داشته باشند.

در شکل زیر، اهم اهداف و کاربردهای ساختار اتاق فکر به تصویر کشیده ‌‌شده ‌‌است.

 

به نظر می‌‌رسد بر اساس راهبردهایی که در دانشگاه‌‌ها وجود دارد لازم است در هر چهار کارکرد تمرکز نمود اما شاید دو کارکرد تفکر و تحلیل و همچنین سیاست‌سازی نیاز به تمرکز بیشتر داشته‌باشد و البته به صورت مستقیم و غیرمستقیم با ایجاد ارتباطات کاری و معنی‌‌دار با واحدهایی که در خصوص خلاقیت و نوآوری، و همچنین گفتمان‌‌سازی کار می‌‌کنند به تقویت و تهییج منابع و افکار و ایده‌‌ها کمک نمود.