بررسی دانش اتنوفارماکولوژی در درمان بیماری فشار خون، در سیستان و بلوچستان

افزایش فشار خون یک بیماری شایع بدون علامت می باشد وبه آسانی قابل ردیابی و قابل درمان است. لیکن در صورت عدم درمان اغلب به عوارض مرگبار منتهی می&-شود(۱). با روندرو به افزایش میانگین سنی و میزان چاقی در جوامع، بروزفشارخون بالا در حال افزایش است. این روند نه تنها درکشورهای در حال توسعه بلکه در کشورهای توسعه یافته نیز مشاهده می&-شود(۲). میزان شیوع فشار خون به ترکیب نژادی و جمعیت مورد بررسی بستگی دارد. در سفیدپوستان ساکن مناطق شهری، یک پنجم افراد، فشار خون بیش از۹۰/۱۴۰میلیمتر جیوه دارند. میزان شیوع در زنان وابسته به سن است و پس از ۵۰ سالگی به شدت افزایش مییابد. نسبت فشار خون بالا در زنان در مقایسه با مردان از ۶/۰تا۷/۰، در سی سالگی به ۱/۱ تا ۲/۱در ۶۵ سالگی افزایش می یابد(۱). در مورد میزان شیوع فشارخون در ایران داده&-های جامعی وجود ندارد. در یک بررسی که در تهران انجام شده است، میزان شیوع فشارخون در شهروندان تهران ۹/۱۴درصد گزارش شده که در مردان ۲/۱۴درصد در زنان ۶/۱۵درصد بوده است(۳). علی&-رغم عواقب خطرناک پرفشاری خون که به&-طور گسترده شناسایی شده&-اند، اکثربیماران به طور مطلوب درمان نمی&-شوند. درمان ناکافی نه تنها در جوامع از نزدیک بررسی و مشاهده شده، بلکه حتی درکارآزمایی های دارویی فشار بالا، که به دقت مانیتور شده اند نیز دیده می شود. در نتیجه، خطر بیماریهای قلبی- عروقیدر اکثر بیماران با فشار خون بالا، چه درمان شده و یا درمان نشده، بالا باقی میماند(۲). به هر حال، درمان فشار خون بالاشایعترین علت مراجعه به پزشکان و تجویز دارو در ایالات متحده محسوب می&-شود. ولی کنترل کافی فشار خون بالاهمچنان مشکل باقی مانده است و علت عمده آن بی&-علامتی بیماری در ۲۰-۱۵سال اولیه که در طول آن بیماری به طور پیشرونده&-ای به سیستم قلبی-عروقی آسیب می&-رساند(۴). اگرچه مکانیسم ها ی اختصاصی پر فشاری خون ناشناخته باقی مانده است، به احتمال زیاد میتوان روند رو به&-رشد فشار خون را با پیشگیری از چاقی، کاهش نسبی سدیم مصرفی، سطح بالای فعالیت فیزیکی و اجتناب از مصرف الکل کندتر کند. در بیانیه&-ی طب سنتی سـازمان بهداشـت جهـانی ( WHO) [۱]برای نخستین بار طب سـنتی اینگونه تعریف شده است: «مجموعه ی تمامی علـوم نظـری و عملی که در تشخیص طبی، پیشـگیری و درمـان بیمـاریهـای جسمی، ذهنی یا ناهنجاری های اجتماعی به کار می رود و بـه صورت گفتاری یا نوشتاری از نسلی به نسل دیگر انتقال یافتـه است.از گذشته های دور طب سنتی بـا فرهنـگ مـردم در آمیختـه اسـت و جنبـه هـای مختلفـی از درمـان را بـه خـود اختصاص داده است و در حال حاضـر میـزان اسـتفاده از ایـن شیوه بستگی به شناخت و باور مردم دارد(۵). ایـران نیـز یکی از کشورهایی است که در آن مصرف گیاهان دارویـی به صورت سنتی و بومی پیشینه&-ای طولانی دارد و به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی مناسب، رویـشگاه گـسترده ی انواع گیاهان دارویی می باشد. با این حال مواد اولیـه اکثـر داروهای کاهنده فشارخون وارداتی بوده و بـرای خریـداری آنها مقادیر قابل توجهی ارز از کشور خارج مـیشـود. از دیدگاه طب سنّتی در برخورد با بیمار مبتلا به پرفشاری خون باید ابتدا مشخص شود که علت یا علل ایجاد پرفشاری خون در هر بیمار به&-طور خاص چیست. پس از تعیین سبب اصلی ایجاد پرفشاری خون، باید درمان برحسب اتیولوژی مخصوص به هر بیمار در نظر گرفته شود تا با انتخاب شیوه درمانی صحیح، حداکثر بازده در درمان ایجاد شود. این نقطه قوت مکتب طب سنتی است. بر اساس مبانی این طب، باید بیمار را درمان کرد و نه بیماری را. به همین دلیل در اکثر کتابهای مرجع طب سنّتی نسخ فراوانی برای یک نوع بیماری در نظر گرفته&-شده که پزشک متخصص طب سنّتی میتواند برحسب علت بیماری و با در نظر گرفتن متغیرهای ده&-گانه مؤثر بر بیمار مانند مزاج، شدت بیماری، شغل، شهر محل تولد و سکونت، جنس، سن، فصل، جثه، نیروی بدنی و حتی عادت&-های فردی بیمار، درمان مناسب او را برگزیند. دانستن و شناختن اسباب مولد پرفشاری خون از دیدگاه طب سنّتی میتواند به تولید فرضیات جدید چه در امر پیشگیری از ایجاد و چه در امر درمان آن منجر شود(۶). باتوجه به فرهنگ و دانش غنـی اسـتفاده از گیاهـان داروئی در مناطق مختلف ایران و اینکه در هر منطقه روش&-های متفــاوتی بــرای اســتفاده از گیاهــان داروئــی وجــود دارد و گیـاه&-شناسـی سـنتی روش&-هـای مفیـد و ارزشـمندی را بـرای شناسائی گیاهان داروئی عرضه میدارد(۷). لذا توجـه بـه ایـن علم ضروری و مهم به نظر میرسد. باتوجه به افـزایش تقاضـا برای گیـاه&-درمـانی و روی&-آوردن انسـان بـه اسـتفاده از گیاهـان داروئی به&-جای داروهـای شـیمیایی ضـرورت تحقیـق درمـورد شناسائی گیاهان داروئی مناطق مختلف کشور و نحـوه اسـتفاده آن توسط ساکنان محلـی منـاطق مختلـف احسـاس مـیشـود. پــژوهش اتنوبوتــانی یــا قــوم گیــاه&-شناســی عبــارت اســت از مستندسازی اطلاعات غیرمکتوب سنتی به&-منظـور بهـره&-بـرداری منطقی از منابع و حفاظـت مـؤثر از تنـوع زیسـتی و اطلاعـات فرهنگی است. باتوجه به تنوع پوشش گیاهی ایران و نیز منـابع علمی و سنتی متعددی که در زمینـه پزشـکی سـنتی از دیربـاز بــه&-جــا مانــده اســت، ایــن مطالعــات مــیتوانــد راهکارهــا و دستاوردهای ارزشمندی را برای یافتن گیاهان داروئی جدیـد و داروهای گیاهی ارائه کند(۸).گرایش مردم به درمانهای طبیعی و همچنین سازگاری فرهنگی آن، باعث استفاده وسـیع گیاهـان داروئی در مناطق مختلف ایران شده است. در خصـوص پوشـش گیـاهی و مطالعات اتنوبوتانی مناطق مختلف کشور گزارشهای مختلفـی در منابع وجود دارد که از جمله میتوان به بررسـی اتنوبوتـانی گیاهان داروئی سیستان اشاره کرد. از این رو هدف ما از این پژوهش ثبت اطلاعات و دانش طب فولکلور و محلی&-استان سیستان و بلوچستان، به منظور ثبت درمانهای معرفی شده در زمینه فشار خون و ارزیابی علمی آنها بر اساس اطلاعات موجود در پایگاه&-های معتبر علمی است. [۱] World Organization Health